انتخاب رشته را چگونه به روش تصمیم گیری انجام دهیم؟

انتخاب رشته و هدایت تحصیلی

انتخاب رشته دانشگاهی و هدایت تحصیلی از دغدغه های اصلی کنکوری های عزیز و خانواده های محترمشون در روزهای اعلام نتایج کنکور هست و باعث می شه ذهن اون ها شدیداْ به سمت مشاوره های گران قیمت کشیده بشه. این که از مشورت بزرگان و صاحب نظران در انتخاب رشته استفاده کنیم همیشه امری ارزشمند بوده و هست.

اگرچه من به روش مشاوره رایج در کشور در خصوص انتخاب رشته انتقادهایی دارم. با وجود این زحمات بسیاری از این عزیزان قابل تقدیره و سعی شون بر کمک به دانش آموزانه. اما باید مواظب باشیم در دام فرصت طلبی برخی افراد با عنوان مشاور  گرفتار نشیم. لازمه از سوابق و قابلیت هاشون اطمینان حاصل کنیم، چون آینده بچه هامون با مشاوره های نادرست و گاهی عوامفریبانه انتخاب رشته به تباهی کشیده می شه و خیلی وقتا فرصت جبران اون هم میسر نمی شه.

در اینجا من بر اساس یکی از ساده  ترین روش های تصمیم گیری به صورت علمی راهکاری برای انتخاب رشته به شما آموزش می دم که بتونید نه تنها برای  انتخاب رشته دانشگاهی بلکه برای خیلی از جاهایی که در معرض انتخاب های مهم بین چند گزینه قرار می گیرید و تصمیم گیری سریع براتون مشکل می شه استفاده کنید. شاید این راهکار رو هیچ مشاور انتخاب رشته ای به شما یاد نده و ازش حتی خودشون استفاده نکنن اما توصیه من به شما اینه که اونو یاد بگیرین و در انتخاب رشته و سایر تصمیم گیری های مهم زندگی تون حتما ازش استفاده کنین و ازش نتیجه بگیرین.

با انتخاب رشته هایی که می کنیم چه آینده ای در انتظار مان خواهد بود؟

واقعیت اینه که از این که بچه مون مثلا 25 مهر بدنیا اومده باشه کلی غصه می خوریم که افسوس یه سال بچه مون عقب افتاد. اما خیلی ها موقع رفتن بچه هاشون به دانشگاه که می شه خیلی بهش فکر نمی کنند که بچه شون در رشته ای که قبول میشه در آینده چی ممکنه سرش بیاد و چند سال از زندگی ممکنه عقب بیفته. فقط در این سال ها نگران شغل و در آمد آینده شونیم یا فقط می خوایم سربازیشو یه چند سالی عقب بندازیم و شاید هم بتونیم معافش کنیم.

برامون خیلی مهم نیست اصلا بچه مون علاقه ای به این رشته داره یا نداره؟ استعدادش رو داره یا نداره؟ حوصله اش می شه یا نمی شه؟ آیا بچه مونو آماده اش کردیم برای رفتن به این رشته؟ زیرساخت های فرهنگی و خانوادگی اش کمکش می کنه در این رشته موفق بشه؟ یا در تضاد با رشته ایه که می خوایم قبول بشه؟ این رشته با آرزوهای دوران بچه گی خودش (نه آرزوی پدرو مادر و خاله و عمه و اینا) ارتباطی داره؟ اگه برای آینده اش کار و شغل  مشخصی در نظر داریم آیا این رشته بهش کمکی هم می کنه؟

اصلاْ این رشته ای رو که انتخاب کرده خوب می شناسه که در این رشته چه خبرایی هست؟ چه جور مطالب و دروسی رو توش باید یاد بگیره؟ آیا می تونه مقدمات اون شغل رو برای خودش فراهم بکنه؟ بعدش قراره چه جور شغلی رو بهش مشغول بشه؟ برامون ادامه تحصیلش در سطوح بالاتر مهم تره یا اشتغال و در آمد سریع تر؟ همچنین آیا تجربیات قبلی خودش و خانواده اش به دردش می خوره؟

آیا می تونه از رشته اش برای بهبود کار و زندگی اش حتی اندکی استفاده کنه؟ آیا این رشته الان نیاز جامعه هست؟ آیا سال ها بعد از پایان تحصیلاتش که مثلاْ چهار سال یا شش سال دیگه است بازم به این رشته نیاز هست؟ این نیاز در حال افزایشه یا کاهش؟ و با چه سرعتی؟

و برای اونایی که علاوه بر آینده بچه شون آینده جامعه و کشورشون هم براشون مهه، آیا می تونه بچه شون از تجربه و دانش کاری خودش و خانواده اش برای بهبود رشته اش در آینده برای خودش و جامعه اش استفاده ای بکنه و رشته اش رو یه پله ارتقا بده و جلوتر ببره و دنیا رو آبادتر بکنه و جایی بهتر برای زندگی بگنه؟

روشی متفاوت، ساده و گام به گام برای انتخاب رشته دانشگاهی

۱- قبل از هر چیز سعی کنید چند ساعت وقت بگذارید و این فهرست ها رو تهیه کنید. بهتره از پدر و مادر، دوستان، فامیل، مربیان و مشاوران تون که چیزهایی بلند و به شما می تونن کمک کنن استفاده کنید و مگر این که مطمئن باشید اونا هیچ کمکی به شما نمی تونند بکنند. این فهرست ها رو می تونید خیلی قبل تر از زمان انتخاب رشته در فرصت مناسب تهیه کنید. ضمنا این فهرست ها گنجینه ارزشمندی خواهند بود که برای ادامه مسیر زندگی تون مانند انتخاب شغل، انتخاب همسر، انتخاب محل زندگی و خیلی موارد دیگه به دردتان خواهد خورد:

• فهرست آرزوهای شخصی

• فهرست علایق شخصی

• فهرست دانش ها و مهارت ها و امکانات شخصی منحصر به فرد

• فهرست دانش ها و مهارت ها و امکانات خانوادگی منحصر به فرد

• فهرست توانایی های جسمی و فکری شخصی

• فهرست فامیل، دوستان و آشنایانی که صاحبان دانش و یا کسب و کار مرتبط با علایق و توانایی های شما هستند.

• فهرست کتاب هایی که تا کنون با جدیت و علاقه خوانده اید و از خواندن آن ها لذت برده اید و از آن ها ایده و راهنمایی یا انگیزه گرفته اید و یا حالتان را خوب کرده است.

• فهرست معلمان, استادان، دوستان، آشنایان و مربیانی که به ویژه در طول سال های اخیر برای شما الگو و راهنمای ارزشمندی بوده اند و شما مایلید در زندگی مانند آن ها و حتی بهتر از آن ها شوید.

• فهرست فیلم ها و کارتون هایی که به اون ها خیلی علاقه دارید و حاضرید بارها اونا رو ببینید و از اونا ایده یا انگیزه می گیرید.

• فهرست شهرها و مکان هایی که به خوبی می شناسید و ترجیحاً خودتان یا به اتفاق خانواده یا دوستانتان به آن جا مسافرت کرده اید و خاطره ای خوش برای شما ایجاد کرده است و باز هم حاضرید بارها و بارها به آن شهرها و یا مکان ها مسافرت کنید و روزهایی را در آنجا بگذرانید.

• فهرست تجربیات تلخ و شیرین و موفقیت ها و شکست هایی که در طول زندگی خود داشته اید و بر روی روند زندگی تان تأثیرگذار بوده است.

• فهرست دانشگاه هایی که در طول سال های گذشته از آن ها در اخبار یا مدرسه و یا جمع فامیل و دوستان تعریف هایی شنیده اید و از آن ها شناخت خوبی دارید و علاقمندید روزی پایتان به آنجا باز بشود.

• … و فهرست های دیگری که فکر می کنید برایتان می تواند مفید باشد.

  ۲- رشته هایی که بر اساس فهرست های فوق فکر می کنید اصلا و تحت هیچ شرایطی براتون مناسب نیست رو در دفترچه انتخاب رشته خودتون با خودکار یا ماژیک قرمز خط بزنید. در واقع اول مشخص کنید چه رشته هایی رو اصلا نمی خواید ( این شامل نام رشته، نام شهر و نام دانشگاه و یا شرایط ویژه ای است که در دفترچه معرفی شده. مثلا شما ممکنه عنوان یک رشته ای رو بخواید، اما شهرش رو نخواید و یا دانشگاهش رو نخواید)،

  ۳- رشته هایی که تردید دارید و فکر می کنید باید روی اون بیشتر کار کنید تا اونا رو بیشتر بشناسید رو با خودکار یا ماژیک آبی علامت بذارید. در اولین فرصت باید وضعیت اینا رو مشخص کنید.

  ۴- حال در مورد رشته هایی که باقی موندند (رشته هایی که مناسب حال و هوا و شرایط شما هستند) بر اساس رتبه و ترازتون اگر رشته هایی هستند که بر اساس اطلاعات آماری سال های قبل که معمولا در اختیار دارین یا از طریق اینترنت می تونین به اون دست پیدا بکنین، احتمال قبولی در اون ها خیلی پایینه (درحد صفر درصد) بهتره اون ها رو هم (با خودکار یا ماژیک مشکی یا هر رنگ دیگه ای غیر از قرمز و آبی) علامت بذارید یا خط بزنید. چیزی که می مونه (البته امیدوارم چیزی مونده باشه!) عناوین رشته هایی است که شما می تونین از اون ها انتخاب بکنید. اگه احتمالا به تعدادی که نیاز دارید رشته نمونده باشه می تونید به سراغ رشته هایی برید که در قسمت قبل با رنگ آبی علامت زدین و تعدادی از این رشته ها که وضعیتشون رو مشخص کردین رو هم انتخاب کنین.

• ۵- توجه به فهرست هایی که در بالا تهیه کرده اید معیارهایی رو مشخص کنید و به اون ها بر اساس اهمیتی که برای شما دارن از 1 تا 5 ضریب وزنی بدین. به عنوان نمونه به جدول زیر توجه کنین :

معیارها برای انتخاب رشته دانشکاهی	ضریب وزنی
انطباق محتوای رشته با علایق	5
انطباق محتوای رشته با توانایی ها	4
نزدیک بودن شهر	1
اعتبار دانشگاه	3

امتیازهای بالا بدین معنیه که انطباق محتوای رشته با علایق شما براتون خیلی مهم تره در مقایسه با نزدیک بودن شهر، چرا که می تونین با مسئله دوری شهر به راحتی کنار بیاین. معیارهای دیگه هم اهمیتشون برای شما بین این دو قرار دارن.

۶- حال به تمامی رشته هایی که در فهرست مجاز انتخابی شما قرار دارن و قبلا مشخص کردین امتیازهای کیفی با توجه به معیارهای فوق بدین. این امتیازهای کیفی می تونن شامل «خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد» باشه یا به صورت «خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط، قوی و خیلی قوی» باشه. این کار را بدین صورت انجام بدین که رشته ها رو در ستون اول جدول به صورت ردیفی و معیارها رو در ستون های جداگانه قرار می دین. بدین صورت:

عنوان رشته	معیارها
	انطباق محتوای رشته با علایق	انطباق محتوای رشته با توانایی ها	نزدیک بودن شهر	اعتبار دانشگاه
	5	4	1	3
رشته الف
رشته ب
رشته ج
…

فقط توجه داشته باشین که موقع امتیاز دادن بر اساس واقعیات و احساس درستی که بر اساس شناخت رشته دارین امتیاز بدین و در این مرحله کاری به اهمیت اون نداشته باشین بعداً اون رو لحاظ خواهید کرد. مثلاً رشته مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان سه مشخصه داره شامل محتوای رشته (مهندسی شیمی)، شهر (اصفهان) و دانشگاه (صنعتی اصفهان). در باره این سه ویژگی  رشته در ستون معیارها نظر می دین مثلا به ترتیب: متوسط، خیلی زیاد، زیاد. این امتیازها یعنی مهندسی شیمی با علایق شما خیلی نزدیکه ولی توانایی  خاصی در ارتباط با اون ندارین با وجود این خودتون رو در برابر کار در زمینه این رشته تا حدودی توانا احساس می کنین. شهر اصفهان هم شهریه که احتمالا توش زندگی می کنین و بر اساس بررسی هاتون اعتبار این دانشگاه بالاست. همین طور در مورد رشته های دیگه به همین صورت امتیاز بدین.

۷- بعد از اتمام این کار بر اساس جدول زیر امتیازهای کیفی رو به کمی تبدیل کنین:

 

امتیاز کیفی	امتیاز کمی
خیلی کم یا خیلی ضعیف	1
کم یا ضیف	2
متوسط	3
زیاد یا قوی	4
خیلی زیاد یا خیلی قوی	5

 در این مرحله شما باید امتیازهای کیفی که داده اید رو بر اساس جدول فوق به کمی تبدیل کنید. در اصل کار شما در اینجا تمام است. بقیه اش یکسری محاسبات ساده است که می تونید دستی یا با ماشین حساب انجام بدید و یا اگر نرم افزار اکسل بلد هستید توصیه می کنم به راحتی به کمک آن این محاسبات رو انجام بدین. بدین صورت که در هر رشته هر یک از امتیازهایی که دادین در ضریب وزنی اش ضرب کنین. در مورد رشته مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان این نتیجه به دست می آد:

 

عنوان رشته	معیارها
	انطباق محتوای رشته با علایق	انطباق محتوای رشته با توانایی ها	نزدیک بودن شهر	اعتبار دانشگاه
	5	4	1	3
مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان	زیاد=4	متوسط=3	خیلی زیاد=5	زیاد=4
.. .

امتیاز رشته مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان= 4*5+3*4+5*1+4*3=49

با این کار فهرست رشته های مجاز از نظرخودتون برای انتخاب شما امتیاز بندی می شن و شما می تونین این رشته ها رو به ترتیب امتیاز از بالا به پایین تنظیم کنید. حالا اولویت های شما مشخص شده اند و شما باید به همین ترتیب رشته ها رو در برگه انتخاب رشته مشخص کنین.

یادتون باشه شاید نیمی از موفقیت شما در کنکور و حتی در زندگی به انتخاب رشته و تعیین مسیر زندگی تون بستگی داره. معیارهاتون رو به درستی و به دقت مشخص کنید. تعیین رشته شما به شدت به این معیارهاتون بستگی داره. به معیارهاتون و به وزن هایی که به اون ها می دید ایمان داشته باشید و این کار را با قدرت و اعتماد به نفس انجام بدین. براتون آرزوی موفقیت و سربلندی دارم. شاد و سلامت باشید.